Spinal kolon veya omurga, 24 omur kemikten oluşur ve içinde omurilik olarak adlandırılan merkezi sinir sistemi yapısını barındırır. Bu omurganın etrafını saran kaslar, sırt ve belin desteklenmesine ve hareket etmesine yardımcı olur. Omurilikten vücudun diğer bölgelerine uzanan sinirler, beyin ile vücudun geri kalanı arasındaki iletişimden sorumludur.

Omurga, dört farklı bölüme ayrılır. Boyun bölgesi servikal, gövde bölgesi torasik, bel bölgesi lomber ve kuyruk sokumu bölgesi sakral omurga olarak adlandırılır. Bel bölgesindeki omurlar, L1'den başlayarak L5'e kadar numaralandırılır. Omurgayı oluşturan omur kemikleri arasında bulunan intervertebral diskler, bu kemiklerin arasını dolduran yapılar olarak görev yapar.

Intervertebral diskler, nükleus pulpozus, anulus fibrozus ve kemikler arasındaki kıkırdak yapılardan oluşur. Nükleus pulpozus, jel benzeri bir materyali temsil eder ve içeriğinin büyük bir kısmı sudan oluşur, geri kalan kısmı ise tip 2 kolajen ve proteoglikanlar gibi bileşenlerden oluşur. Anulus fibrozus, nükleus pulpozusun etrafını saran halka şeklinde bir yapıdır ve düzenli bir şekilde bir araya getirilmiş bağ dokusu elemanlarından meydana gelir. Bu yapı hasar aldığında, nükleus pulpozusun fıtıklaşmasına neden olabilir.

Bel fıtığı nedir?

Bel fıtığı, bel bölgesindeki omur kemiklerinin arasındaki disklerin yırtılması ve sinirleri sıkıştırması olarak tanımlanabilir. Bu durum genellikle şiddetli bel ağrısı ve bacağa yayılan ağrının ortaya çıkmasına yol açar. Fıtıklaşma omurganın herhangi bir seviyesinde meydana gelebilir.

Diskin fıtıklaşmasının temel patolojisi, disk içinde bulunan yapının arka kısmındaki halka şeklindeki yapıda bir yırtılmanın meydana gelmesi ve bu yırtılma sonucunda içerideki maddenin omurilik kanalına doğru sızmasıdır. Bu genellikle yaşlanma süreciyle ilişkilendirilen bir durumdur. Ani hareketler ve zorlamalar da bel fıtığına neden olabilir. Özellikle ağır nesneleri kaldırırken, bel omurlarına büyük bir baskı uygulanabileceğinden, bu tür durumlarda dikkatli olunması önemlidir.

Bel fıtığı belirtileri nelerdir?

Bel fıtığı belirtileri arasında başlıca bel, bacak ağrısı, ayaklarda uyuşma, yürümede zorluk şikâyetleri yer alır ve hastalar genellikle bu belirtiler ile uzmana başvurur. Hastalığın oluş mekanizmasına göre belirtiler değişiklik gösterebilir. Sıklıkla, önce belde zorlayıcı bir hareket sonucu omurganın arkasında ve kıkırdak yapının önünde duran bağ dokusu yırtılır. İlk aşamada hasta sadece bel ağrısı hisseder. Bir süre sonra yırtılan bağın olduğu yerden kıkırdak doku, sinirlerin olduğu kanala taşar ve sinirleri sıkıştırması sonucu ağrının bacaklara yayılması meydana gelebilir.

Hastalarımızın merak ettikleri ''Bel fıtığı belde niye ağrı yapmaz?'' sorusunun nedeni budur. Sıkışan sinir uç noktasında, yani gittiği yerde ağrıyı hissettirir. Aynı şekilde bacak ve ayakta uyuşma ve yanma şikâyetlerine neden olur. Daha ileri aşamalarda ayaklarda güçsüzlük oluşabilir. Hasta, daha ileri durumlarda kauda equina sendromu adı verilen bir problemin gelişmesini takiben idrar ve dışkı tutamama, cinsel fonksiyonların yitirilmesi ile de karşılaşabilir.

Kauda equina latince at kuyruğu anlamına gelir ve omuriliğin kalça hizasından itibaren aşağıya inen kısmını ifade eder. Nadir de olsa fıtıklaşan diskin spinal kanalın tamamını kapsayacak şekilde baskı yapması halinde cauda equinayı oluşturan sinir lifleri de etkilenebilir. Bu durumda acil cerrahi müdahale ile ileri zamanlarda oluşabilecek felç ya da güçsüzlük gibi durumların önüne geçmek gerekli olabilir.

Bütün bu sayılanlar yavaş yavaş oluşabileceği gibi birkaç saat içinde son aşamaya kadar gelebilir.

Diskin rüptüre (yırtılması) olması sonucunda ciddi bel ağrısı da meydana gelebilir. Bu bel ağrısına neden olabilecek diğer durumlar arasında bu bölgedeki kas, tendon ve ligament gibi bağ doku elemanlarının zorlanması yer alır. Adele problemleri ile bel fıtığında oluşan ağrının ayrımında ağrının bacağa yayılımı ya da güç kaybı gibi diğer sinir kaynaklı belirtiler göz önüne alınır.

Omurgada fıtık gelişimi sonrasında ortaya çıkabilecek belirtiler şu şekilde özetlenebilir:

  • Genellikle vücudun bir bölgesinde hissedilen ağrı ve uyuşukluk hissi
  • Bacaklara yayılan ağrı
  • Ağrının geceleri kötüleşmesi
  • Ağrının hareketler ile kötüleşmesi
  • Kısa mesafeli yürüyüşlerde bile ağrı ortaya çıkması
  • Başka bir sebeple açıklanamayan kas güçsüzlüğü
  • Etkilenen bölge üzerinde kaşınma, karıncalanma ve yanma gibi duyu problemlerinin oluşması

Bu belirtiler hastaların çeşitli özelliklerine göre değişkenlik gösterebilir. Bu belirtilere sahip olmanız halinde sağlık kuruluşlarına başvurarak uzman hekimlerden yardım almanız önerilir

Bel fıtığı tedavisi nasıl yapılır?

Bacaklarda ilerleyen güç kaybı, idrar ve dışkı kontrolünün kaybı, ve cinsel fonksiyon kaybı gibi durumlar acil cerrahi müdahale gerektiren bel fıtığı vakalarıdır.

Cerrahi tedavi, ağrı kesici ilaçlarla başa çıkılamayan şiddetli ağrıları olan hastalarda düşünülebilir. İlaç tedavisi, istirahat ve fizik tedaviye üç hafta boyunca yanıt vermeyen hastalar için cerrahi müdahale düşünülebilir.

Bel fıtığı belirtileri gösteren hastaların tedavi seçenekleri, hastanın tercihlerine ve rahatsızlığının özelliklerine bağlı olarak belirlenir. İlaç tedavisi, ağrı kontrolünün sağlanmasına odaklanır. Bu amaçla, başlangıçta nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar kullanılır ve gerektiğinde daha güçlü opioid ağrı kesicilere geçilebilir.

İlaç tedavisi sonuç vermezse veya bel fıtığının altta yatan mekanik problemler nedeniyle düzeltilmesi gerekiyorsa, ortopedi veya beyin cerrahisi uzmanları tarafından cerrahi müdahale önerilebilir. Cerrahi tedavi öncesi, hastanın durumunu değerlendirmek için x-ray, CT, MRI ve EMG gibi görüntüleme ve inceleme yöntemleri kullanılabilir. Bu testler, hastanın en uygun cerrahi planını oluşturmak için doktorlara yardımcı olur. Hastanın yaşı, fıtığın konumu ve genel sağlık durumu, ameliyat planlamasını etkileyen faktörler arasındadır.

Bel fıtığı tedavisinde kullanılan bazı cerrahi yöntemler şunlar olabilir:

  1. Laminektomi: Bu operasyon, omurların yay yaptığı bölgeden (lamina) çıkan sinirler üzerindeki baskıyı kaldırmayı amaçlar. Bu ameliyat, küçük bir kesiden girilerek yapılabilir ve bazen mikroskop kullanılabilir. Gerekirse laminanın çıkarılması işlemi laminektomi olarak adlandırılır.

  2. Yapay Disk Cerrahisi: Yapay disk cerrahisi ameliyatı genel anestezi altında yapılır. Genellikle bel bölgesinde tek bir omurun sorunlu olduğu durumlarda tercih edilir. Ancak hastanın artrit veya osteoporoz gibi rahatsızlıkları varsa, birden fazla diskin etkilendiği durumlar için tercih edilmeyebilir. Bu operasyon sırasında, karın bölgesinden bir kesiden problemli disk çıkarılır ve yerine plastik veya metal bir yapay disk yerleştirilir. Operasyon sonrasında hastalar birkaç gün hastanede gözlem altında tutulabilir.

  3. Spinal Füzyon Uygulamaları: Genel anestezi altında gerçekleştirilen bu cerrahi, iki veya daha fazla omur kemiğini kalıcı olarak birbirine sabitlemeyi amaçlar. Sabitleme işlemi için hastanın kendi kemik greftleri kullanılabilir. Bu yöntemde, füzyon bölgesini desteklemek için plak ve vida uygulamaları da yapılabilir. Spinal füzyon cerrahisi sonrasında, omurga bölgesi tamamen sabitlenmiş olur. Operasyon sonrasında hastalar birkaç gün boyunca hastanede gözlem altında tutulabilir.

Bel fıtığından korunmak için nelere dikkat etmek gerekir?

Bel fıtığı riskini azaltmak için bazı önlemler alınabilir. İşte bel fıtığından korunmak için dikkat edilmesi gerekenler:

Sağlıklı Kilo: Aşırı kilo, bel omurlarına ekstra baskı yaparak bel fıtığı riskini artırabilir. Sağlıklı bir kiloyu korumak önemlidir.

Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, bel ve karın kaslarını güçlendirebilir. Bu, vücut ağırlığının sadece omurgaya değil, kaslara da eşit olarak dağılmasına yardımcı olur.

Bel fıtığından tamamen korunma her zaman mümkün olmayabilir, ancak bu önlemler riskin azaltılmasına yardımcı olabilir. Herhangi bir sağlık sorunu veya belirtileriniz varsa, mutlaka bir sağlık profesyoneline danışmalısınız.

  1. Doğru Kaldırma Teknikleri: Yere eğilerek bir şey kaldırırken, dizlerinizi kırarak ve çömelerek kaldırma pozisyonunu kullanmalısınız. Yanlış kaldırma teknikleri bel fıtığı riskini artırabilir.

  2. Omurga Dostu Hareketler: Günlük yaşamınızda omurga sağlığınızı destekleyecek hareketler ve pozisyonlar kullanmaya çalışın. Doğru oturma ve yürüme pozisyonlarına dikkat edin.

  3. Eğitim: Çocuklara, genç yaşlardan itibaren doğru kaldırma ve hareket teknikleri hakkında eğitim vermek, ileri yaşlarda bel fıtığı riskini azaltabilir.

  4. Düzenli Bel Egzersizleri: Bel bölgesini güçlendirmek için düzenli olarak bel egzersizleri yapmak, bel fıtığı riskini azaltabilir.

  5. Yüksek Topuklu Ayakkabıdan Kaçınma: Sürekli yüksek topuklu ayakkabı giymek, omurga sağlığını olumsuz etkileyebilir. Mümkünse daha düşük topuklu veya rahat ayakkabılar tercih edin.

  6. Esneklik Egzersizleri: Uzun süre oturduktan sonra esneme egzersizleri yapmak, omurga esnekliğini korumaya yardımcı olabilir.

    SMA ilacına SGK desteği geliyor SMA ilacına SGK desteği geliyor

  7. Tütün Kullanımı Sonlandırma: Sigara içmek, bel fıtığı riskini artırabilir. Tütün kullanımını bırakmak, genel sağlığınızı iyileştirirken bel fıtığı riskini azaltabilir.

  8. Sağlıklı Beslenme: Dengeli ve sağlıklı bir beslenme alışkanlığı geliştirmek, kilo kontrolünü destekler ve genel sağlık üzerinde olumlu etkiler sağlar.