Demokrat Parti İktidarına Son Verildi
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşen ilk askerî darbe olan 27 Mayıs 1960 darbesi, emir komuta zinciri dışında, 37 düşük rütbeli subayın planları ile Tümgeneral Cemal Madanoğlu komutasında yapıldı. 1950 yılında halkın oylarıyla iktidara gelen Demokrat Parti'nin ülkeyi "baskı rejimine" ve "kardeş kavgasına" sürüklediği iddiaları üzerine harekete geçen bir grup subay, 27 Mayıs 1960 sabahı ülke yönetimine el koydu.
Kritik mevziler, ordudaki komuta kademesinin etkisiz hale getirilmesiyle ele geçirildi. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve bazı hükûmet üyeleri tutuklandı. 235 general ve 3 bin 500 civarında subay emekliye sevk edildi. Üniversitelerde 147 öğretim görevlisi görevden alındı ve bazı üniversiteler kapatıldı. Ayrıca, 520 hâkim ve yargıç görevden alındı.
1957 Türkiye Genel Seçimleri ve Siyasi Gerginlik
27 Ekim 1957 seçimleri oldukça sert geçti. Demokrat Parti (DP) oyların %47,88'ini alarak 424 milletvekili çıkarırken, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) %41,09 oyla 178 milletvekilliği kazandı. Cumhuriyetçi Millet Partisi ve Hürriyet Partisi ise dörder milletvekili çıkardı. DP'nin seçim zaferi CHP tarafından hazmedilemedi ve iktidara sandık dışı yollarla ulaşma arayışına girildi.
Darbeye Giden Süreç ve Ordunun Müdahalesi
Türkiye, 1957 seçimlerinden sonra yalan, kışkırtma ve iftiraların yoğun olduğu bir siyasi süreçle karşılaştı. 27 Mayıs'a kadar artan bu kirli siyaset, orduyu kışkırtarak askeri müdahaleye zemin hazırladı. CHP'ye yakın basın yayın organları, DP'yi yıpratmak için gerçek dışı haberler yayımladı.
27 Mayıs 1960 sabahı saat 03:15'te piyade birlikleri ve süvari grubu harekete geçti. Saat 04:36'da Albay Alparslan Türkeş tarafından radyoda okunan ilk bildiri ile darbe ilan edildi. Bildiride, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ülke yönetimini eline aldığı ve kansız bir şekilde başarıya ulaştığı belirtildi.
Darbe Sonrası Gözaltılar ve Millî Birlik Komitesi
Darbe sonrası Celal Bayar, Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan ve diğer hükûmet üyeleri tutuklandı. İlk gözaltına alınanlar arasında Tuğgeneral Yusuf Demirdağ, Orgeneral Suat Kuyaş ve diğer üst düzey yetkililer bulunuyordu. Bayar, gözaltına alınmadan önce intihar teşebbüsünde bulundu, ancak başarısız oldu.
Adnan Menderes, Eskişehir'den Konya'ya giderken Kütahya'da gözaltına alındı ve Ankara'ya getirildi. İçişleri Bakanı Namık Gedik ise tutuklu olduğu odanın penceresinden atlayarak intihar etti. Ancak, bu intiharın şüpheli olduğu iddia edildi.
27 Mayıs 1960'tan 15 Ekim 1961'e kadar Türkiye, Millî Birlik Komitesi (MBK) eliyle askeri cunta tarafından yönetildi. MBK, TBMM'nin tüm yetkilerini devraldı ve ülkeyi yayımladığı tebliğlerle yönetti.
Yassıada Yargılamaları ve İdamlar
Darbe sonrası Celal Bayar, Adnan Menderes ve diğer Demokrat Parti üyeleri Yassıada'ya götürüldü. Burada tutuklulara ağır işkence ve kötü muamele yapıldı. Cemil Keleşoğlu ve Namık Gedik işkenceler sonucu intihar etti. DP avukatlarından Hüsamettin Cindoruk, Gedik'in intiharının şüpheli olduğuna dikkat çekti.
Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eylül 1961'de, Adnan Menderes ise 17 Eylül 1961'de idam edildi. Diğer tutukluların cezaları ise hapis cezasına çevrildi.
27 Mayıs 1960 darbesi, Türkiye tarihinde kara bir leke olarak yer aldı. Menderes, Zorlu ve Polatkan, vefatlarının üzerinden geçen yıllara rağmen halkın gönlünde yaşamaya devam ediyor.
