Sarılık nedir?
Kana rengini veren ve oksijen taşıyan yapılara hemoglobin denir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinin (eritrositlerin) temel bileşenidir. Eritrositlerin vücutta kalma süresi yaklaşık olarak 120 gündür. Bu süre sonunda kan dolaşımındaki eritrositler parçalanarak yenilenir. Eritrositlerde bulunan hemoglobin, parçalandığında bilirubine dönüşür. Bilirubin adı verilen bu madde, sarı renkte bir pigmenttir. Karaciğer, bilirubinin vücuttan atılması görevini üstlenir. Ancak bilirubin, herhangi bir nedenle vücuttan yeterince atılamazsa kan dolaşımına karışır ve cilt, mukozalar ve göz akısının sarı renkte görünmesine yol açar.
Bebeklerde sarılık nedir?
Yenidoğan bebeklerde sıkça gözlenen bir duruma "yenidoğan sarılığı" denir. Bu durum birçok bebekte görülebilir. Prematürite bebeklerin %80'inde ve 37. haftadan sonraki bebeklerin %80'inde sarılık gözlenebilir. Bebeklerdeki sarılığın birçok farklı sebebi olabilir. En yaygın nedenlerden biri fizyolojik sarılıktır. Yeni doğmuş bebeklerin karaciğerleri, doğduktan sonra bilirubin adı verilen pigmentin atılma işlevini daha yeni devralmıştır. Gelişmekte olan karaciğer, bilirubini başlangıçta etkili bir şekilde atamayabilir, ancak zamanla bu işlevi yerine getirir ve belirtiler kendiliğinden kaybolur.
Bebeklerdeki sarılık belirtileri nelerdir?
Bebeklerde sarılık, artmış uyku hali, dışkı ve idrar renginde değişiklik, emme zorluğu gibi semptomlarla kendini gösterebilir. Sarılık genellikle baş bölgesinde başlar ve vücuda yayılır. Sarılığın şiddeti arttıkça, son olarak el ve ayak gibi uzuvlar sarı renge bürünebilir. Bebeklerde, sarılığın daha geç bir başlangıcı varsa, bu genellikle anne sütü sarılığı olarak adlandırılır. Bu tür sarılık, genellikle 2-3 ay sürebilir. Bilirubin seviyeleri tehlikeli bir düzeye ulaşmadığı sürece anne sütü verilmesine ara verilmez. Bilirubin seviyesinin yükselmesi tedavi edilmezse, kalıcı beyin hasarına yol açabilir.
Sarılık belirtileri nelerdir?
Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde sarılık belirtileri aşağıdaki şekilde sıralanabilir;
- Göz içi ve ciltte sarılık
- Kaşıntı
- Halsizlik/yorgunluk
- Koyulaşan idrar
- Açık renkli dışkı
- Karın ağrısı
- Kilo kaybı
- Ateş
Sarılık tedavisi nasıl yapılır?
Sarılığa yol açan yüksek bilirubin seviyelerinin uygun tedavi ile düşürülmesi ve bilirubinin vücuttan uzaklaştırılması son derece kritiktir, çünkü artmış bilirubin seviyeleri beyinde kalıcı hasara neden olabilir. Sarılık tedavisi, altta yatan hastalığın türüne göre değişiklik gösterebilir. Genellikle sarılık tedavisi, temel olarak altta yatan nedenin tedavi edilmesine dayanır. İşte yaygın sarılık tedavi yöntemlerinden bazıları:
Hemolitik Sarılık Tedavisi: Hemolitik sarılık tedavisi, kansızlık veya sağlıklı kırmızı kan hücresi üretiminin engellendiği diğer durumları düzelterek gerçekleştirilir. Genel anemiye bağlı sarılık vakalarında, demir desteği içeren bir diyet, sarılık tedavisine yardımcı olabilir. Diğer durumlarda, örneğin orak hücreli anemi veya diğer genetik kırmızı kan hücresi bozuklukları gibi, IV rehidrasyon ve kan transfüzyonu gibi tedavi yöntemleri gerekebilir. Folik asit takviyeleri ve dalak ameliyatı, talasemi ve sferositoz gibi durumlardan kaynaklanan sarılığı tedavi etmek için kullanılan diğer hemolitik tedavi yöntemlerinden bazılarıdır. Şiddetli vakalarda ise sağlıklı kan üretimi ciddi şekilde kısıtlıysa, kemik iliği nakli gibi cerrahi işlemler gerekebilir.
Hepatosellüler Sarılık Tedavisi: Hepatosellüler sarılık, karaciğer hasarından kaynaklandığı için öncelikle hasarın nedenini tedavi etmek önemlidir. Enfeksiyon kaynaklı karaciğer hasarlarında, antiviral ilaçlar kullanılarak enfeksiyonun yayılması engellenir ve iyileşme süreci daha yavaş ilerler. Hepatit gibi enfeksiyonlarda antiviral ilaçların yanı sıra steroidler de kullanılabilir. Siroz nedeniyle karaciğer hasarı olan hastalar için doktorlar genellikle düşük proteinli bir diyet önerir ve alkolden tamamen kaçınılmasını tavsiye eder. Beta blokerler ve intravenöz antibiyotikler de siroz tedavisinde kullanılabilir. Karaciğer kanseri de sarılığa yol açabilen bir neden olduğunda, kanser tedavi yöntemleri tercih edilir. Kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler, hastalığın ilerleyişine bağlı olarak uygulanabilir. Ağır vakalarda ise karaciğer nakli gerekebilir.
Tıkanıklık Sarılığı Tedavisi: Tıkanıklıktan kaynaklanan sarılık vakaları, cerrahi yöntemlerle tedavi edilir. Safra kesesi taşlarına bağlı sarılık durumlarında, doktorlar safra kesesi taşı oluşumunu engelleyebilecek bir diyet değişikliği önerirler. Safra taşlarının çözülmesini amaçlayan ilaçlar da tedaviyi daha etkili hale getirebilir. Şiddetli vakalarda, safra kesesi taşlarının veya safra kesesinin tamamen çıkarılmasını sağlamak için cerrahi müdahale gerekebilir.